Unak-anik Basa Sunda

NGARAN RUPA-RUPA KASAKIT

Ngaran rupa-rupa kasakit dina basa Sunda, di antarana:
– Amandel  = kasakit daging jadi dina elak-elakan atawa tikoro.

– Asup angin = kasakit pangaruh angin.

– Babareuhan = kasakit (busung lapar), barareuh méh saluar awak; kasakit bareuh di hiji tempat dina awak (semu muncunghul kawas bisul ngan taya mataan).

– Barusuh = kasakit dina sungut lantaran panas beu-teung, sariawan.

– Batuk = kasakit lantaran aya gangguan dina tikoro.

– Batuk bangkong = batuk kosong.

– Batuk gangsa = batuk lantaran aya gangguan dina bayah (TBC, jsb.).

– Balas bogo = kasakit kulit sabangsa hapur, warna bodas, semu karadak.

– Bengang = kasakit kotor, lantaran resep rucah, jsb.

– Bengék = asma, mengi.

– Bisul = kasakit handapeun kulit, bareuh anu ngan-dung nanah sarta mataan.

– Bisul beunyeur = bisul leutik, matana siga beunyeur.

– Borok = raheut nu tuluy nambahan lantaran inféksi atawa radang anu pohara.

– Botoleun = kasakit dina dampal suku, liangan

– Budug = kasakit kulit, barudus atawa carénang biasana ateul lantaran kuman.

– Bunghak = kasakit lantaran loba hawa dina beuteung, hésé hitut.

– Bungkul = sabangsa bisul ngan leuwih teuas.

– Busung = kasakit kembung beuteung.

– Cacar = kuris, kasakit kulit nu babari tépa.

– Cacingeun = kasakit (budak) dina beuteung lantaran cacing.

– Cénang  = sarupa bisul ngan leutik, aya nanahan biasana lantaran ateul nu digaro, tuluy inféksi.

– Congé = kasakit di jero ceuli (budak), kaluar nanah.

– Daging jadi = daging anu jadi teu samistina tur ngalantarankeun ayana kasakit.

– Diséntri = kasakit di jero beuteung, kalahajat getihan.

– Ganaseun = kasakit kulit, warnana semu beureum ngageblég (méh siga kulit ganas), karasa ateul, renyem; ganaseun sok aya ogé nyebut “sékat”.

– Gélo = burung, teu waras ingetan.

– Geregeseun = kasakit nyeri kiih, aya nu dilantarankeun ku ayana batu di jero rarangan, aya ogé nu henteu.

– Getih wuwungan = daging atawa tulang eumeur di jero lantaran kateunggeul atawa titajong, katénjona semu biru.

– Gondok = kasakit dina beuheung, siga bareuh nepi ka ngagandoy (melendung), tumerapna sok nahun.

– Gondongeun = kasakit bareuh dina beuheung bagian luhur, tumerapna henteu lila; gondongeun sok disebut ogé “kasakit anjing”.

– Hapur = kasakit kulit totol-totol barodas, karasana ateul mun kakésangan, babari tépa. 

– Hapur beusi = hapur nu leuwih kandel, hésé leungitna. 

– Hapur kembang = hapur nu bodas katempona, bisa diubaran ku daun laja, jsb., leuwih ipis tibatan hapur beusi.

– Hileudeun = kasakit lantaran inféksi dina ramo jeroeun kuku, ngandung nanah tur nyanyautan karasana.

– Jangar = rieut, nyeri sirah jejeletétan.

– Jarawat = éwateun.

– Jarawat batu = jarawat anu galedé, ngagémplék.

– Jéngkoleun = kasakit nyeri kiih nu dilantarankeun ku racun nu aya dina buah jéngkol; jéngkoleun biasana tumerap lamun ngadahar jéngkol rorosaan.

– Jeungjeuriheun = kasakit nyeri kiih, cenah lantaran nginum cai nu can asak pisan.

– Kakadalieun = kasakit barusuh dina juru-juru biwir.

– Keremieun = kasakit ateul bujur lantaran cacing keremi.

– Késrék = kasakit kulit saperti éksim garing.

– Kokoloteun = kasakit kulit dina beungeut (semu harideung) lantaran mindeng kapanasan atawa ku sabab sok maké wedak murah; kokoloteun biasana tumerap ka awéwé.

– Koléra = kasakit nyeri beuteung nu babari nular, bisa maténi; cirina utah-utahan jeung ngayer terus.

– Kotokeun = kasakit panon, kurang awas nénjo, siga hayam teu awas upama geus peuting.

– Kuhkul = éwateun, kasakit kulit dina beungeut.

– Kuris = kasakit cacar.

– Kutil = kasakit sabangsa éwateun ngan leuwih gedé tur leuwih teuas, mun diantep sok ngalobaan saperti nu anakan.

– Lamur = kasakit dina panon, kurang awas.

– Leuncangeun = kasakit dina sela-sela ramo suku, marentis atawa bareulah, dilantarankeun ku kuman cai, karasana ateul.

– Lilinieun = leungeun jeung sirah ngadégdég dilantarankeun ku kakolotan (aki-aki/nini-nini).

– Lumpuh = awak leuleus teu bisa leumpang atawa paéh sabeulah lantaran gangguan urat sarap.

– Malaria = kasakit muriang panas tiris lantaran kuman nu disebarkeun ku reungit (anopheles).

– Mata iwakeun = sarupa kutil, biasana dina ramo leungeun atawa ramo suku, tumerapna tara lila sarta tara ngalobaan kawas kutil.

– Mejen = hésé ngising, kabebeng.

– Méncrét = kasakit lantaran nyeri beuteung, ngising caian, biasana budak.

– Méntér = kasakit di jero beuteung nu gedé bahayana sarta babari tépa lantaran cai atawa kadaharan; méntér sarua jeung tipes.

– Mengi = asma, ampeg, kasakit hésé ngambekan pangpangna upama katiisan, bisa népa lamun pacorok wadah kadaharan. 

– Mimisan = kaluar getih tina irung lantaran sariawan, jst.

– Mules = kasakit murilit dina jero beuteung, asa hayang ngising tapi teu daék rut.

– Muriang = awak paranas-tiris, lantaran katerap panyakit malaria, influensa, jsté.

– Murus = muncrut, kalahajat éncér sababaraha kali.

– Nyeri huntu = huntu karasa nyeri alatan koropok, jsb.

– Nyeri beuteung = kasakit dina beuteung, mules.

– Nyeri panon = panon karasa nyeri jeung peureus semu ateul.

– Panas tiris = muriang, awak panas tapi karasana tiris.

– Peluh = kasakit lalaki, nya éta upama raranganana teu daékeun heuras.

– Peujit koréseun = kasakit nyelengit beuteung lantaran telat barangdahar.

– Peuteuyeun = kasakit nyeri kiih nu dilantarankeun ku racun nu aya dina buah peuteuy; peuteuyeun sok tumerap lamun ngadahar peuteuy rorosaan; peuteuyeun leuwih parna tibatan jéngkoleun.

– Radang = kasakit kulit nu nanahan.

– Reunghaseun = kasakit kulit, kulit semu tarutung tur semu bareulah (kawas tangkal reunghas), reunghaseun sok tumerap lamun kulit kakeunaan ku geutah reunghas.

– Rieut = nyeri sirah.

– Rorombéheun = kasakit dina dampal suku pangpangna dina keuneung, kulitna bareulah.

– Sakalor = kasakit sarap, nu boga kasakit sakalor teu karana puguh sababna sok ngadadak teu éling, tuluy ngagolépak kapaéhan sungutna ngabudah.

– Salatri = kasakit anu timbul lantaran kosong beuteung, karasa lieur, sebel, tur kaluar késang tiis.

– Salésma = kasakit di jero irung, lantaran katiisan (mindeng beresin sarta léhoan).

– Sampar = kasakit kulit nu babari tépa.

– Sarab = sarua kasakit kulit, tumerapna ka budak.

– Sariawan = kasakit nu ngalantarankeun barusuh atawa kaluar getih tina irung atawa gugusi.

– Sawan = kasakit (budak) nu datang ngadadak sarta ngalantarankeun teu éling atawa awak jengker, huntu ngancing, jsté.

– Séséraheun = kasakit dina susu awéwé nu orokan, lantaran aya cisusu nu teu kaluar.

– Singsireumeun = asa dikarayapan sireum upama getih dina leungeun atawa suku sawatara lilana henteu lancar jalanna, lantaran kaheumpikan atawa lila teuing sila, jsté.

– Sisidueun = gangguan dina jero dada lantaran katiisan nu nimbulkeun ceklak-cekleuk, biasana tumerap ka budak.

– Seueul  = kasakit dina jero beuteung anu karasana pupurilitan.

– Seueul hulu angen = pupurilitan palebah hulu angen.

– Sumbilangeun = kasakit awéwé, nyeri pianakan waktu keur kotoran, nyerina méh sarua jeung dipatil sumbilang (lauk laut).

– Tajam = méh sarua jeung diséntri, kasakit beuteung nu dilantarankeun ku baksil-baksil; nu tajam sok ngayer (murus), sarta kokotorna sok pacampur jeung getih atawa bubudur.

– Tampek = kasakit kulit, ateul semu panas, tumerapna biasana ka budak.

– Tarahum = kasakit panon; pleus atawa mineus.

– Tibar = kasakit sarupa bisul matana tujuh.

– Tuju = kasakit nyeri tuur atawa cangkéng, tume-rapna ka jalma nu geus kolot.

– Tujukuriling = kasakit lanjung (lieur anu pohara).

– Tujulajer = kasakit nu sok tumerap ka awéwé lantaran kaganggu sarapna, sok jengker.

– Turuwisen = kasakit sarupa cénang dina biwir panon. 

– Uuseupeun = kasakit dina tikoro, karasana nyeri neureuy, asa aya useupan.

– Wasir/bawasir = ambéyen, kasakit dina bool, nongtot bool.